In een democratie draait het om de wil van het volk. Erdogan vroeg het volk middels het referendum zich uit te spreken over de wijziging van de Turkse Grondwet. Uit het democratisch oogpunt bezien niets aan de hand zou je zeggen wat hier gebeurt. Het ligt echter complexer.
Volkswil
Bij de laatste parlementsverkiezingen in Turkije haalde de partij van Erdogan (AKP) niet de absolute meerderheid. Daardoor is de AKP nu in het parlement afhankelijk van de oppositie, zoals ingeval van de wijziging van de Grondwet, waarvoor 2/3 van stemmen nodig zijn. Het Turkse volk heeft zich dus al eerder uitgesproken. Maar Erdogan legt zich niet neer bij de uitkomst van die verkiezingen, omdat zijn partij niet de absolute meerderheid haalde.
Erdogan grijpt nu het middel van het referendum aan om het parlement te omzeilen. In aanloop naar dit referendum was voortdurend sprake van intimidatie, manipulatie en machtsvertoon om mensen over te halen voor het referendum te stemmen. Desondanks heeft bijna 49 procent van Turken tegen het referendum gestemd. Het regime van Erdogan gaat nu met deze nipte meerderheid zeer vergaande wijzigingen doorvoeren, waarbij hij als alleenheerser en opperste leider kan opereren.
De OVSE als waarnemer oordeelt bovendien dat deze verkiezingen oneerlijk zijn verlopen. Volgens de OVSE kregen Turkse kiezers niet de objectieve en onpartijdige informatie in aanloop naar het referendum. Verder kreeg het ja-kamp veel meer aandacht dan het nee-kamp. Ook de arrestatie van journalisten, de sluiting van mediabedrijven en de inperking van de persvrijheid droegen bij tot deze oneerlijke en onvrije verkiezingen.
Vraag is wat betekent dit voor de toekomst van Turkije dat al vóór dit referendum behoorlijk verdeeld was. En het feit dat Erdogan één dag na zijn nipte overwinning aankondigt om de noodtoestand te willen handhaven die al sinds juli vorig jaar van kracht is, en om prioriteit te willen geven aan de herinvoering van doodstraf in Turkije.
Alleenheerschappij
Deze Grondwetherziening behelst in feite de alleenheerschappij van de Turkse opperste leider Erdogan. Dit is buitengewoon zorgelijk, aangezien hiermee het principe van ‘checks and balances’ verloren gaat. Dit principe waarborgt dat de bevoegdheden worden verdeeld tussen de drie staatsmachten (de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht), en dat deze elkaar onderling controleren. Dit voorkomt machtsconcentratie en tirannie.
Echter, nu krijgt Erdogan de bevoegdheid om het parlement als de wetgevende macht te ontbinden, hoge overheidsfunctionarissen als uitvoerende macht te benoemen en de leden van de rechterlijke macht aan te wijzen. De gevolgen hiervan kunnen catastrofaal zijn voor het land wanner één leider als alleenheerser zoveel macht naar zich toetrekt.
De Grondwet bevat de fundamenten van een staatsbestel, zoals het waarborgen van grondrechten van burgers, en de machtsverdeling tussen staatsorganen. Om die reden geldt voor de Grondwetwijziging in de meeste landen een extra zware procedure; zo is veelal 2/3 van stemmen in het parlement vereist voor de Grondwetwijziging. Maar nu wil Erdogan met een hele kleine meerderheid van iets meer dan één procent zulke verstrekkende Grondwetwijzigingen doorvoeren. Dit splijt het land des te meer. Onbegrijpelijk dat Erdogan hieraan voorbij gaat, als hij echt meent bezorgd te zorgen over het Turkse volk.
Wat nu in Turkije gebeurt, is zeker vergelijkbaar met het Iraanse concept. In Iran kwam in 1979 Khomeini aan de macht die alle macht naar zich toetrok. Vervolgens begon hij met het uitschakelen van de kritische oppositie, journalisten, rechters, ambtenaren en de rest. Zijn heerschappij sterkte zich snel over het hele land met het onderdrukken van mensen uit naam van de islam.
Ik heb die periode in Iran zelf meegemaakt. Er werd een zwarte sluier door het hele land getrokken. En het gewone volk werd daarvan het slachtoffer. Dit dreigt nu ook te gaan gebeuren met Turkije kijkend naar wat Erdogan allemaal van plan is.
Verdeeldheid
De uitslag van dit referendum moet een grote teleurstelling zijn geweest voor Erdogan. Hij hoopte op een ruime overwinning. Deze uitslag toont aan hoe onzeker en bezorgd veel Turken zijn over hun toekomst, en hoe verdeeld het land is. De basisbehoeftes van een volk zijn o.m. welvaart, vrijheid en stabiliteit. De Turken zien dat zij deze behoeftes kwijtraken onder Erdogan. Dit komt tot uitdrukking in deze massale nee-stem.
Na de couppoging vorig jaar zijn tienduizenden mensen ontslagen, opgepakt en vastgezet vaak zonder een proces; laat staan een eerlijk proces. In het Zuid-Oosten van Turkije werden woonwijken met de grond gelijk gemaakt in opdracht van Erdogan, en oppositieleden van hun bed gelicht.
Bovendien is Erdogan op het oorlogspad met de Europese landen, waarvan Turkije economisch gezien afhankelijk is. Hij maakt ons uit voor nazisten en fascisten, en zegt dat de Europeanen niet langer veilig zullen zijn op straat.
Turkije als een land dat verdeeld is tot op het bot, en een land met een despoot als leider. Deze elementen vormen de ingrediënten tot wanorde, intimidatie, eliminatie, en op den duur mogelijk tot burgeroorlog.
Waarden
Vraag is hoe de Europese Unie zich als een waardengemeenschap zal opstellen na het referendum in Turkije; de EU die zegt te staan voor haar waarden als mensenrechten, democratie en rechtsstaat. En het feit dat de OVSE als Europese waarnemer stelt dat deze verkiezingen oneerlijk zijn verlopen.
En kan Erdogan wat de EU betreft zijn gang gaan, zolang Turkije de asielzoekers die vanuit Turkije naar Europa willen komen tegenhoudt, of laat de EU nu daadwerkelijk haar principiële tanden zien.
Bedenkt als EU goed wat de gevolgen zullen zijn als de alleenheerschappij van Erdogan ongelimiteerd doorgaat. Het betekent onder andere nog meer schendingen van mensenrechten, duizenden Turken op de vlucht op weg naar Europa, en veel onrust en spanningen die vanuit Turkije zullen overwaaien.
Enkele voorbeelden van de Turkse spanningen hebben we in de afgelopen periode meegemaakt in ons land en in andere Europese landen. Wat daar gebeurt qua onrust, spanningen en verdeeldheid, beperkt zich dus niet tot de Turkse grenzen.
Volgens deze Grondwetwijziging kan Erdogan tot 2029 aan de macht blijven.
