De overwinning van Donald Trump heeft Nederland, Europa en in feite de hele wereld wakker geschud. Tijdens zijn campagne bleef eigenlijk niemand bespaard; van gehandicapten tot migranten tot vrouwen. Trump beledigde en vernederde velen. En over de vrouwen had hij een eigen opvatting voor wat betreft het zoenen en het betasten.
Daarnaast bleek dat Trump weinig inhoudelijke kennis heeft van belangrijke dossiers. Trump heeft ook als zakenman nauwelijks politieke ervaring. En hij opperde tijdens de campagne de banden met Poetin aan te halen. Bovendien werd door velen binnen en buiten Amerika gewaarschuwd voor Trump als president. Ook vele opiniepeilers hadden zijn overwinning niet voorspeld.
Toch stemden grote groepen Amerikanen op Trump. Alle reden dus om stil te staan bij deze politieke aardverschuiving, en om hieruit lessen te trekken; uit het besef dat de effecten van de overwinning van Trump zich niet zullen beperken tot de VS.
Democratie
Democratie als staatsvorm is een bijzonder systeem. Iedere stemgerechtigde kan op gelijke voet invloed uitoefenen door een stem uit te brengen; one man one vote. Op die manier kunnen de verkiezingen een moment van politieke afrekening worden. Het is voor veel burgers de kans om hun onvrede en boosheid te laten blijken. Zeker wanneer het gaat om mensen die het gevoel hebben dat niet naar hen wordt geluisterd, en dat zij niet serieus worden genomen door het establishment.
Zo bezien kan hier de vraag worden gesteld hoeveel kiezers daadwerkelijk op Trump hebben gestemd, en hoeveel kiezers met hun stem op Trump een tegenstem hebben willen uitbrengen; tegenstem tegen de gevestigde orde en tegen de politieke elite, die in hun ogen niet luistert en die het contact met de samenleving kwijt is geraakt.
Ik veronderstel dat het percentage van tegenstemmers bij deze verkiezingen niet gering is geweest. Een signaal dat de volle aandacht verdient; zeker in deze tijden waarin de tweedeling, intolerantie en verharding toeneemt.
Daarom is het van groot belang dat bij het establishment de ogen nu eens heel goed opengaan. In een democratie heeft de gewone man op straat tijdens de verkiezingen net zoveel invloed als de machthebbers. Des te meer reden om de onvrede en boosheid van de kiezers zeer serieus te nemen. Het is Trump gelukt om deze groep kiezers te mobiliseren om op hem te stemmen. Hij sprak over ‘de vergeten groep kiezers’. En daarmee raakte hij een gevoelige snaar.
We kunnen gaan speculeren over de mogelijke risico’s van de keuze voor Trump als president van Amerika, en te gaan beargumenteren of deze keuze een juiste keuze was. Feit is wel dat het volk heeft gesproken. Daarom getuigt het van respect om deze keuze van het Amerikaanse volk te eerbiedigen. Zo werkt de democratie. Onze politici kunnen uiteraard wijze lessen trekken uit deze overwinning.
Lessen trekken
Het is in deze tijden noodzakelijk om lessen te trekken uit deze Amerikaanse verkiezingen. De uitslag van deze verkiezingen is het onomstotelijke bewijs dat het volk zich kan keren tegen de gevestigde orde. De mensen die zich niet serieus genomen voelen, kunnen massaal tegenstem uitbrengen. Dit kan ook gebeuren volgend jaar in Europa. In 2017 vinden verkiezingen plaats in Nederland, in Frankrijk en in Duitsland.
Onze politici moeten de overwinning van Trump zien als een zeer serieuze wake-up call. Voorkom dat 2017 het jaar van ontwrichting wordt voor het Europese continent met al zijn waarden en idealen als vrede, veiligheid, vrijheid en mensenrechten.
We zien hoe sommige politici in Europa massa’s weten te mobiliseren om een tegenstem uit te brengen tegen de gevestigde orde. De vraag is of deze politici zelf de juiste oplossingen hebben voor de gewone man op straat met hun gevoelens van onvrede en boosheid. Maar zij weten wel hoe ze moeten inspelen op het gevoel van onvrede en boosheid bij veel kiezers om zo stemmen te halen.
Waarden als democratie, mensenrechten, vrijheid en rechtsstaat moeten wij diep koesteren en verdedigen; desnoods tegen elke prijs. Sommige partijen in Europa hebben een andere kijk op deze fundamentele waarden. Of het nou gaat om de rechten van homo’s, migranten, moslims of joden. Deze partijen kunnen aan de macht komen langs de democratische weg door bij de verkiezingen massa’s te mobiliseren om op hen te stemmen.
Wakker worden
Zoals gezegd, onze politici moeten de overwinning van Trump zien als een zeer serieuze wake-up call. In ons land vinden in maart volgend jaar Tweede Kamerverkiezingen plaats. Vraag is hoe onze politici te werk zullen gaan na deze politieke aardverschuiving in Amerika in aanloop naar de verkiezingen.
Lukt het de gevestigde orde om serieus te luisteren naar de teleurgestelde kiezers en het gevoel van onvrede en boosheid proberen weg te nemen; dit als cruciale vraag voor dit moment. Ook in ons land is de kloof tussen de gewone man op straat en de politieke elite heel groot. Waartoe dit kan leiden, hebben we kunnen zien bij deze Amerikaanse verkiezingen.
Terwijl Trump buitengewoon vernederende uitspraken deed over o.a. vrouwen en gehandicapten, was het voor veel kiezers geen reden om niet op hem te stemmen. Zoals nu blijkt, betekende de stem van meerdere kiezers geen steun aan de kandidatuur van Trump als president, maar een tegenstem in de richting van Hillary Clinton, die in hun ogen behoort tot het establishment.
Slagen onze politici niet in het verkleinen van de kloof met de kiezers op straat, en in het herstel van het vertrouwen, dan is een politieke aardverschuiving ook in ons land niet ondenkbaar, en dat met alle gevolgen van dien.
Ook de toon van de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen zal veel harder en killer worden, waardoor de verdeeldheid en intolerantie in onze samenleving zal toenemen. Laat onze politici in de komende periode niet alleen pleiten voor hun eigen partij, maar pleitbezorgers zijn voor die fundamentele waarden die ons als één samenleving zoveel waard zijn; respect, tolerantie, vrijheid en mensenrechten.
De politici moeten voortdurend beseffen dat in een democratisch land het volk altijd gelijk heeft, en dat de verkiezingen als het moment van politieke afrekening kunnen dienen. En hoe kwetsbaar de democratie is, heeft de geschiedenis geleerd. Langs de democratische weg kunnen partijen aan de macht komen die de fundamentele waarden als mensenrechten, vrijheid, rechtsstaat, non-discriminatie en menselijke waardigheid geweld aandoen. Zij polariseren en zaaien verdeeldheid.
Laat dus de overwinning van Trump een wijze les zijn voor ons allen; als de wijze les van waakzaamheid en verbondenheid, maar vooral ook een wijze les voor het establishment om de boze en ontevreden kiezers serieus te nemen.
Op naar de cruciale verkiezingen in Nederland op 15 maart volgend jaar, op naar 2017 als een cruciaal jaar voor Europa. Mijn diepe overtuiging is dat respect en eerbiediging van de fundamentele waarden als mensenrechten en vrijheid, en rechtsstaat en democratie steeds weer onze redding zullen zijn.
