Over vier maanden, op 16 maart 2017, is het zover: The Day After. Op die dag weten we hoe het nieuwe politieke landschap in Nederland eruit ziet. Ik probeer mij voor te stellen hoe de stemming in de samenleving zal zijn op 16 maart 2017. En wat we gaan meemaken de dagen daarna. Wordt de partij van Geert Wilders de grootste partij van het land? Krijgen de VVD en PVV zoveel zetels dat zij samen kunnen gaan regeren? Lukt het de linkse partijen meer in de harten van mensen te komen?
Misschien nog belangrijker de vraag; kent onze samenleving na de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart volgend jaar meer verdeeldheid, polarisatie en vijandigheid tussen de bevolkingsgroepen, of meer verbondenheid, tolerantie en saamhorigheid. Vragen die ons allemaal zouden moeten bezighouden.
Zoveel gedachten
Ik merk dat deze vragen mij na de verkiezing van Trump als president van de VS blijven bezighouden. De verkiezing van Trump geldt als een politieke aardverschuiving, die velen onmogelijk achtten. Het is toch gebeurd. Het Trump-effect zal zich zeker niet beperken tot Amerika. Met dit feit moeten we serieus rekening houden, en dus bezien wat ons te wachten staat na de verkiezingen op 15 maart volgend jaar.
Het Trump-effect impliceert dat politici zich kennelijk kunnen bedienen van vernederend en kwetsend taalgebruik jegens bepaalde bevolkingsgroepen; zonder dat zij bang hoeven te zijn voor een electorale afrekening. Integendeel, Trump werd gekozen tot president. Ook bediende Trump zich van haatzaaiende en discriminerende uitspraken. Maar ook dat was voor de kiezers geen reden om hem de rug toe te keren.
Deze constatering beangstigt mij. Alsof de mate van de aantrekkingskracht van een politicus op de kiezers mede afhangt van hoe kil en hard de uitspraken van die politicus zijn. De maatschappelijke grenzen van respect, tolerantie en beschaving lijken zo te verschuiven naar verruwing, intolerantie en verdeeldheid. Dit maakt dat bepaalde politici zich zullen bedienen van meer heftige en choquerende uitlatingen. De vraag is wat dit met de samenleving doet in termen van maatschappelijke cohesie.
Het gevolg hiervan is dat beledigende en kwetsende, evenals de haatzaaiende en discriminerende, uitlatingen van onze volksvertegenwoordigers meer en meer tot de maatschappelijk aanvaardbare norm gaan behoren. In 2014 dachten velen dat Wilders met zijn minder-Marokkanen-uitspraak de grenzen van de maatschappelijke toelaatbaarheid had overschreden.
Onze premier
Ook premier Rutte greep elke gelegenheid aan om duidelijk te maken dat hij deze uitspraak van Wilders weerzinwekkend vond. Premier Rutte sprak bij het NOS Jeugdjournaal geruststellende woorden tegen kinderen die bang waren geworden door de woorden van Wilders dat zij het land zouden worden uitgezet. Rutte liet Nederland zien hoe gevaarlijk en schadelijk die uitspraak van Wilders is voor onze samenleving.
Premier Rutte ging toen nog een stap verder door te beweren dat de samenwerking tussen de PVV en VVD in één coalitie onmogelijk is zolang Wilders zijn minder-Marokkanen-uitspraak niet heeft teruggenomen. Later zei Rutte in het tv programma Zomergasten echter dat hij geen enkele partij uitsluit, zo dus ook niet de PVV; ondanks dat Rutte meent dat veel standpunten van PVV indruisen tegen de rechtsstaat.
Het is dus niet zo gek om te bedenken dat we na de verkiezingen van 15 maart in Nederland een regering zouden kunnen hebben met de partij van Wilders en VVD.
Andere tijden
Trump heeft de wereld laten zien dat je de verkiezingen ook kunt winnen op je eigen ‘originele’ manier; zonder daarbij gehandicapten, migranten, vrouwen en andere bevolkingsgroepen te besparen. De meest walgelijke uitspraken deed Trump in mijn ogen met zijn stoere taal over het betasten en aanranden van vrouwen. Desondanks stemde 52 procent van de vrouwelijke kiezers op Trump, en ongeveer 30 procent op Hillary.
Het zijn andere tijden; tijden waarin de wetten van de electorale logica en medialogica worden ontkracht. In deze electoraal onzekere en onvoorspelbare tijden gaat ons land volgend jaar maart de Tweede Kamerverkiezingen tegemoet. Stel dat Erdogan de deal met de EU over het tegenhouden van asielzoekers opzegt. Dit kan een grote invloed hebben op de uitslag van de verkiezingen. Dit als voorbeeld.
Erdogan is uit op wraak op Europa, omdat hij meent dat zijn regime in de steek is gelaten door de EU-landen na de couppoging afgelopen zomer; dit overigens ondanks het feit dat de EU-landen tandeloos toekijken hoe het regime van Erdogan op een grove wijze doorgaat met de schending van mensenrechten. En de EU pretendeert een ‘waardengemeenschap’ te zij die pal staat voor de rechtstaat en mensenrechten.
The Day After
Terug naar The Day After. Hoe zal de stemming zijn in ons land na de Tweede Kamerverkiezingen; is de vraag. Net zo belangrijk is de vraag welke rol zal Mark Rutte, als de premier van alle Nederlanders, tot de verkiezingen en daarna spelen. Zal Rutte moreel leiderschap tonen met een verbindende kracht, en met nadrukkelijke verdediging van onze rechtsstatelijke waarden en mensenrechten, of zien we een pragmatische politicus die bezig is zaken te regelen en om vrienden te maken bij allerlei partijen.
Ik ben getrouwd met een nuchtere en liefdevolle Friezin. Zij werkt al ruim twintig jaar in de zorg. Haar wens is om de medemens die zorg nodig heeft een menswaardig bestaan te bieden in een omgeving vol harmonie en menselijkheid. Na de overwinning van Trump spreken wij aan de keukentafel steeds weer over de verhoudingen in ons land na de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart. Zij vertelt over gevoelens van angst en onzekerheid vanwege de verruwing, verdeeldheid en vreemdelingenhaat in onze samenleving, en stelt mij de vraag of het toch niet verstandig is om na 15 maart ons een tijd terug te trekken op het platteland in Friesland.
Ook al heet ik inmiddels Sander Terphuis, en ben ik door en door ingeburgerd in mijn geliefde thuisland Nederland, kan ik niet ontkennen dat de woorden van mijn echtgenote mij hebben geraakt.
Ja, hoe zullen de verhoudingen zijn in onze samenleving na 15 maart, en kunnen we steun zoeken bij de morele en menselijke leiderschap van Rutte als de premier van alle Nederlanders.
Nederland is een prachtig land, Nederland is een sterk land. En dit heeft ons land zeker niet te danken aan intolerantie, verdeeldheid en vreemdelingenhaat, maar aan verbondenheid en samen de schouders eronder.
Als ik op 16 maart volgend jaar op The Day After het nieuws doorneem, dan hoop ik vurig net als jij te kunnen lezen dat de redelijke krachten in ons land hebben gewonnen van verdeeldheid en verruwing, en wij in ons land hebben gekozen voor verbondenheid en menselijke waardigheid.
