Uit naam van het vrije woord!

De Duitse komiek Böhmermann, die onlangs de Turkse president Erdogan op de hak nam, verdient eerherstel door Angela Merkel vanwege haar besluit om vervolging van Böhmermann toe te staan voor zijn uitlatingen over Erdogan. Juist vandaag, 21 april 2016, is een uitgelezen kans voor Merkel zich op te stellen als poortwachter van de vrijheid van meningsuiting en pal te staan voor het vrije woord.

Four Freedoms

In zijn State of Union op 6 januari 1941 zette de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt de vier fundamentele vrijheden van de mens uiteen; 1 vrijheid van meningsuiting 2 vrijheid van godsdienst 3 vrijwaring van gebrek en 4 vrijwaring van vrees.

Vooral in Europa stonden in die tijd de mensenrechten ernstig onder druk als gevolg van de Duitse bezetting. Des te meer besefte men toen hoe belangrijk de fundamentele waarden als mensenrechten en vrijheid zijn. Deze vier vrijheden werden in 1948 opgenomen in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens.

Vandaag 75 jaar later ontvangt Angela Merkel uit handen van premier Rutte de International For Freedoms Award in de Nieuw Kerk in Middelburg. Merkel ontvangt deze prestigieuze Award, omdat zij op een bijzondere en inspirerende wijze invulling geeft aan de Vier Vrijheden van Roosevelt. Merkel wordt vooral geroemd voor haar moreel leiderschap rondom de vluchtelingencrisis.

Na 1945 kreeg Duitsland een nieuwe Grondwet, die een nieuw tijdperk markeerde in dat land. Een tijdperk dat in het teken staat van het eerbiedigen en beschermen van rechten en vrijheden van burgers. Vrijheid van meningsuiting heeft daarbij een zeer prominente plek. Bij haar oordeel over de vervolging van Böhmermann had Merkel zich kunnen baseren op de grondwettelijke waarborg van de vrijheid van meningsuiting, en op de onmisbare waarde van het vrije woord gezien haar poortwachtersfunctie als bondskanselier van alle Duitsers.

In mijn vaderland Iran snakken veel mensen naar vrijheid van meningsuiting en naar vrijheid van godsdienst. Vrijwaring van vrees is een mooie droom die veel mensen in dat islamitische land diep in hun hart koesteren. Mensen die durven hun mond open te doen lopen het risico om opgepakt en gemarteld te worden; of zelfs geëxecuteerd. Het gevoel van onvrijheid is verstikkend, het gevoel van vrees is verlammend. In Nederland vond ik mijn vrijheid terug. Het besef dat wij in Europa in vrijheid leven, en dat we onze vrijheid steeds weer moeten bevechten.

Chantage

Erdogan bestempelde de uitlatingen van de komiek Böhmermann als misdaad tegen de menselijkheid. Eerst kwam een officieel verzoek van de Turkse regering om Böhmermann te vervolgen, en daarna deed Erdogan zelf aangifte tegen hem. De grote fout die Merkel maakte was om Erdogan op te bellen en haar excuses aan te bieden voor de uitlatingen van deze komiek. Daarmee bracht Merkel zichzelf in verlegenheid met als gevolg dat zij zwichtte voor de druk van Turkije.

Dit vooral legt pijnlijk bloot hoe afhankelijk en kwetsbaar de Europese Unie zichzelf heeft gemaakt tegenover Turkije vanwege de deal met dit land rondom de asielzoekers die vanuit Turkije naar Europa komen. Deze afhankelijke en kwetsbare positie is beangstigend, en het is vernederend. De Europese Unie moet nu in feite zwijgen en ja knikken ongeacht wat Erdogan doet; journalisten opsluiten, rechters mond dood maken, Koerden martelen, Syrische vluchtelingen terugsturen.

Erdogan heeft met de kwestie rondom Böhmermann zijn macht en superioriteit tegenover Europa laten zien. Dit belooft weinig goeds. De EU heeft zich afhankelijk en kwetsbaar gesteld tegenover Erdogan, omdat men de asielzoekers kwijt wil raken. Erdogan beseft dit al te goed, en zal het ten volle benutten door steeds weer eisen te stellen. Voor de EU zijn nu de fundamentele waarden als vrijheid, mensenrechten en rechtsstaat onderhandelbaar geworden tegenover Turkije in ruil voor het kwijtraken van asielzoekers.

De Europese leiders zijn niet machte om de vluchtelingencrisis zelf op te lossen. Het ontbreekt hen aan solidariteit, gemeenschappelijkheid en aan ferme wil om dit probleem gezamenlijk aan te pakken. Dan maar kiezen voor de tirannie van Erdogan. En dat terwijl de EU bekend is met de grove schendingen van mensenrechten door het regime van Erdogan. De Europese Unie moest een waardengemeenschap zijn. Maar dit is waardengemeenschap-onwaardig.

Nu Erdogan zijn overmacht en dominantie bevestigd heeft in de kwestie rondom Böhemermann, beseft hij al te goed dat hij verder kan gaan met het stellen van eisen. Mijn voorstelling is dat hij hierna zal eisen dat de demonstraties van Koerden in de Europese steden worden verboden.

Bovendien zal hij eisen dat de EU geen kritiek mag levert op het oppakken en opsluiten van journalisten. En de EU moet ophouden met het uitbrengen van kritische rapporten over de mensenrechtenschendingen door het regime van Erdogan. De reactie van de Europese leiders zal niet anders zijn dan zwijgen en ja knikken, anders blaast Erdogan de deal tussen de EU en Turkije op.

Kleur bekennen

Premier Rutte wilde niet reageren op het besluit van Angela Merkel over de vervolging van Böhmermann. Het was een zaak tussen Duitsland en Turkije zei Rutte. Feit is wel dat het hier gaat om het verdedigen van het vrije woord. Voor premier Rutte is dit voorval ook een goed moment om kleur te bekennen als het gaat om de vrijheid van meningsuiting.

In 2008 richtte Mark Rutte, toen nog fractievoorzitter van VVD, de vrijdenkersruimte op. Het moest een ruimte worden waar mensen in volle vrijheid hun mening konden uiten. Voor Rutte was het uur van de waarheid aangebroken voor de vrijheid van meningsuiting. Mark Rutte Schreef op de muur van die ruimte dit citaat: “Wie vrij is om te denken en om te spreken, is een vrij mens.”

In 2011 werd deze vrijdenkersruimte echter opgeheven. De VVD zat toen in een gedoogkabinet met PVV, en Wilders zat niet te wachten op allerlei kritische uitingsvormen over hem en zijn partij. De betekenis van het vrije woord bleek toch erg relatief voor de liberalen.

Terug naar vandaag. Zoals gezegd, overhandigt vandaag premier Rutte de International Four Freedoms Award aan Angela Merkel. Dit is dan ook het moment dat Merkel en Rutte uit naam van het vrije woord luid en duidelijk uitspreken dat zij onder alle omstandigheden pal staan voor de vrijheid van meningsuiting, en dat zij niet zullen zwichten voor de tirannie van Erdogan. Spreek uit dat het vrije woord niet onderhandelbaar is; ook niet in ruil voor het terugsturen van asielzoekers naar Turkije.

Op deze manier kan Merkel laten zien dat zij als poortwachter van Europa voor het vrije woord de Four Freedoms Award waard is. En premier Rutte kan laten zien dat hij als liberaal heeft begrepen wat de betekenis is van de woorden die Roosevelt uitsprak op 6 januari 1941. Tijd om kleur te bekennen, tijd om het vrije woord met hart en ziel te verdedigen!