De nood rondom de asielstroom naar Europa is hoog. Des te meer reden om te zoeken naar oplossingen om de asielstroom controleerbaar en beheersbaar te maken. Nu de nood zo hoog is, zou het legitiem zijn te handelen volgens het adagium ‘nood breekt wet’. Er zijn echter rechtsbeginselen die zo fundamenteel zijn dat zij zelfs in tijden van nood gerespecteerd en nageleefd moeten worden.
Het recht op asiel en het verbod op foltering dienen hier als voorbeeld. Deze fundamentele rechtsbeginselen werden kort na de Tweede Wereldoorlog verankerd in verdragen met als doel de mensenrechten te beschermen; juist van hen die op de vlucht zijn vanwege geweld en onderdrukking, en die de bescherming door eigen Staat moeten ontberen.
Op donderdag 28 januari 2016 kwam Diederik Samsom met een plan dat de naam ‘plan-Samsom’ heeft gekregen. Dit plan beoogt de asielzoekers die uit Turkije op de Griekse eilanden aankomen terug te sturen, en vanuit Turkije per jaar 150.000 tot 250.000 vluchtelingen over te nemen, die door een aantal EU-landen worden opgevangen.
In de kern gaat het hier om de vraag; wat houdt het plan-Samsom precies in. Er is geen document waarin staat wat dit plan precies inhoudt. Voor de exacte duiding van het plan-Samsom zijn dus de uitlatingen van Diederik Samsom in de pers en media van belang.
In het interview in de Volkskrant van 28 januari 2016 zegt Samsom dat alle migranten die via Turkije op Lesbos, Chios, Kos of een ander Grieks eiland aankomen, worden binnen enkele dagen teruggestuurd.
In de uitzending van Nieuwsuur van 28 januari 2016 zegt Diederik Samsom het volgende
“Het is niet zo dat als iemand aankomt in Griekenland dat die zonder enige vertraging of procedure weer teruggestuurd wordt. Nee het gaat om een procedure waarbij je kijkt of iemand daadwerkelijk uit Turkije is gekomen. Maar bijvoorbeeld mensen die specifieke omstandigheden hebben; ziek zijn of iets dergelijks mogen wel blijven.”
Vragen
- Houdt het plan-Samsom in dat alle asielzoekers die vanuit Turkije op een Grieks eiland aankomen, worden teruggestuurd? Of houdt dit plan in dat zieke mensen, de groep die Samsom bij Nieuwsuur nadrukkelijk noemt, niet worden teruggestuurd?
- Welke andere ‘specifieke omstandigheden’ naast het ziek zijn, omvat het plan-Samsom? Het ziek zijn noemt hij immers als voorbeeld. En in welke mate moet iemand volgens dit plan ziek zijn om te mogen blijven?
- Wat houdt het ‘mogen blijven’ precies in volgens het plan-Samsom? Betekent dit dat bepaalde groepen vanwege hun specifieke omstandigheden een verblijfsvergunning krijgen? Of worden zij volgens dit plan toegelaten tot de asielprocedure?
Verder zegt Samsom in de uitzending van Nieuwsuur van 28 januari 2016 het volgende.
“Na een zorgvuldige procedure op het Griekse eiland, die wel kort is, zal er een veerdienst zijn die de mensen terugbrengt.”
Vragen
- Wat houdt deze ‘zorgvuldige procedure’ precies in volgens het plan-Samsom? En wordt deze zorgvuldige procedure toegepast op alle personen die vanuit Turkije aankomen op een Grieks eiland?
- Omvat deze zorgvuldige procedure volgens het plan-Samsom tevens toetsing aan artikel 3 van het Europees verdrag inzake de rechten van de mens (non-refoulement: verbod op onmenselijke of vernederende behandeling) ingeval van alle asielzoekers die vanuit Turkije aankomen op een Grieks eiland?
- Wordt met deze zorgvuldige procedure volgens het plan-Samsom gewaarborgd dat het internationaal recht niet wordt geschonden; denk aan het recht op asiel in de zin van het Vluchtelingenverdrag en het EU-Grondrechtenhandvest (artikel 18)?
Veiligheid Turkije
In zijn uitlatingen in de pers en media heeft Samsom gezegd dat wij mensen niet gaan terugsturen naar Turkije zolang Turkije geen veilig land is geworden. Vraag is langs welke meetlat volgens het plan-Samsom wordt beoordeeld of Turkije – voor o.a. Koerden uit Syrië en Irakezen –, veilig genoeg is om deze mensen terug te sturen.
In haar rapport van 15 december 2015 spreekt Amnesty International over grove schendingen door het Turkse regime jegens vluchtelingen uit landen als Syrië en Irak. Amnesty constateert dat vluchtelingen in Turkije worden gearresteerd, vastgezet en mishandeld, en dat zij worden gedwongen terug te gaan naar hun land. Ook eigen bevolking wordt niet ontzien door het regime in Turkije. Denk aan de arrestaties van journalisten en oppositiesleden.
Daarnaast beschrijft Human Rights Watch in haar rapport van november vorig jaar dat 400.000 vluchtelingkinderen in Turkije geen onderwijs krijgen. Samsom zegt dat al deze kinderen nu in Turkije naar school mogen gaan, en dat het nu een kwestie is van voldoende scholen bouwen. Let wel we hebben het over ruim 400.000 kinderen. Het is wellicht een beetje naïef om te veronderstellen dat voor al deze kinderen in een paar maanden tijd voldoende scholen beschikbaar zullen zijn.
Alternatief
Aan het plan-Samsom, voor zover we het op dit moment kunnen beoordelen, kleven zowel juridische als praktische bezwaren. Daardoor is dit plan in feite onuitvoerbaar. Een andere belangrijke reden voor de onuitvoerbaarheid van dit plan is het bij herhaling falen van de Europese aanpak van de vluchtelingencrisis. Keer op keer is gebleken dat Europa niet in staat is om samen te werken om zo gezamenlijk deze crisis aan te pakken.
Steeds weer werden afspraken gemaakt over de gezamenlijke aanpak van de vluchtelingencrisis, die niet werden nagekomen. Het wantrouwen tussen de Europese landen is groot. Niet voor niks grijpen de Europese landen steeds vaker naar nationale oplossingen, zoals grenscontrole. Bovendien voelen sommige landen, zoals Italië en Griekenland, zich in de steek gelaten door andere Europese landen.
Reeds in 2013 smeekte Italië om hulp en steun, toen de asielstroom op de Italiaanse eilanden zo hoog was. Maar helaas. Er werd toen met de Dublin-Overeenkomst gezwaaid. Italië moest zelf het asielprobleem zien op te lossen. Het was immers het eerste land waar asielzoekers aankwamen. Geen teken van solidariteit, geen teken echte samenwerking en gemeenschappelijkheid.
De gezamenlijke Europese aanpak van vluchtelingencrisis zal in de komende tijd nog moeilijker worden, en wel vanwege de opkomende anti-immigratiepartijen in de verschillende Europese landen. Polen, Tsjechië en Hongarije dienen hier als voorbeeld. De afspraken die nu gemaakt worden, kunnen over een tijdje ongedaan worden gemaakt door een nieuwe regering.
De Turkse president Erdogan beseft dit allemaal al te goed. Hij zal daarom zijn positie in de onderhandelingen met EU landen over de aanpak van de asielstroom ten volle benutten. Nog meer geld opeisen, visumvrij reizen naar de EU door Turken, Koerden oppakken, journalisten vastzetten, nog meer schending van mensenrechten, en als toppunt van chantage het EU-lidmaatschap.
Uit het bovenstaande volgen twee conclusies:
- de gezamenlijke Europese aanpak van de vluchtelingencrisis is een mislukking.
- Turkije is bij lange na geen veilig land en Turkije zal de EU zwaar chanteren over het oplossen van asielstroom; dit met alle gevolgen van dien.
Dit betekent dat een oplossing voor de asielstroom gevonden moet worden vanuit Nederland; dus een binnenlandse oplossing. En die oplossing is een intensieve en spoedige terugzending van asielzoekers naar relatief veilige landen zoals Kosovo, Albanië, Marokko, Tunesië en Algerije. Hiervoor is nodig een speciale procedure die binnen twee weken duurt; met gebruikmaking van snelrecht. Daarvoor moet Nederland veel meer investeren in het maken van bilaterale afspraken met deze landen.
Deze oplossing heeft tevens als groot voordeel dat de economische migranten snel worden uitgezet, en dat de echte vluchtelingen, zoals mensen uit oorlogsgebieden, in Nederland bescherming krijgen.