Het is nu code rood voor de PvdA. Reden om ons als leden ernstig zorgen te maken over de toekomst van onze partij. Een aantal leden is daarom in actie gekomen. We gaan zelf debatten organiseren binnen de partij om te bezien hoe we de partij kunnen redden. Hoogtijd dat er naar de leden wordt geluisterd.
Dit is een meer uitgebreide versie van het opiniestuk van mij in NRC Handelsblad van 2 juli 2014. De eerste bijeenkomst met PvdA leden over de koers van de partij is op vrijdag 11 juli om 19.00 uur in Den Haag. Als PvdA lid kunt u zich voor die bijeenkomst aanmelden. U ontvang dan nadere informatie.
Code rood
Er is sprake van een fundamentele vertrouwenscrisis tussen PvdA en de kiezer, zei de voormalige PvdA-voorzitter Ruud Koole tijdens een partijbijeenkomst afgelopen zaterdag in Rotterdam. Slechte peilingen, veel leden die hun lidmaatschap opzeggen, vele kiezers die spijt hebben van hun stem op de PvdA bij de verkiezingen in 2012, dramatisch verlies bij de gemeenteraadsverkiezingen en bij de Europese verkiezingen enzovoort.
Na de zware nederlaag bij de gemeenteraadsverkiezingen nodigde de partijtop 50 leden uit voor een discussie bij het partijbureau. Samsom stuurde daarna een excuusbrief naar PvdA leden. Men ging vervolgens gewoon over tot de orde van dag. De partijleiding heeft kennelijk niet door dat sprake is van een fundamentele vertrouwenscrisis en dat de partij onherkenbaar en ongeloofwaardig is geworden.
Men denkt dat het allemaal goed komt als de economie wat aantrekt. Grote vergissing. De vertrowenscrisis is te diep. Luister naar de verhalen van mensen op straat. Na het verlies bij gemeenteraadsverkiezingen zei Samsom dat het ons niet is gelukt om het verhaal goed uit te leggen aan de kiezer. De kiezers zijn niet dom. Zij zien wat voor politieke besluiten worden genomen; op het terrein van zorg, gehandicaptenbeleid en sociale zekerheid. Juist op die punten moet de PvdA een eigen sociaaldemocratisch profiel krijgen.
Verkeerde combinatie
Veel kiezers die moeite hadden met het rechtse beleid van de VVD stemden bij de verkiezingen in 2012 op de PvdA om te voorkomen dat VVD weer aan de macht kwam. En die kiezers die de PvdA niet in het kabinet wilden hebben, stemden op de VVD. Een groot deel van de kiezers stemde dus strategisch. Desalniettemin gingen de heren Rutte en Samsom direct na de verkiezingen met elkaar onderhandelen.
Samsom nam eens niet de moeite om met de linkse partijen te gaan praten na de verkiezingen; al was het maar om redenen van beleefdheid en prudentie. Door de leden van PvdA was het signaal gegeven aan de partijleiding zich in te spannen om de mogelijkheden voor een linkse samenwerking te onderzoeken. Nee, Samsom ging direct onderhandelen met Rutte die kort daarvoor afscheid had genomen van Geert Wilders als gedoogdpartner van het kabinet Rutte 1.
Bovendien geneerde Samsom zich er niet voor om tijdens de onderhandelingen diverse zaken die voor de sociaaldemocraten principieel zijn aan de VVD weg te geven: verkorting van WW-duur, versoepeling van het ontslagrecht, forse bezuinigingen op ontwikkelingshulp, einde aan sociale werkvoorzieningen, mantelzorgboete, algehele herkeuring van Wajongers, strafbaarstelling van illegaal verblijf enzovoort.
Met mantelzorgboete wordt in feite de bijl gezet in de wortels van de AOW; de verworvenheid van vadertje Drees. Internationale solidariteit vormt een kernwaarde van PvdA. Samsom stemde echter in met de forse bezuinigingen op de ontwikkelingshulp. Bescherming van mensen met een beperking op de arbeidsmarkt behoort tot de kernopdracht van PvdA; juist in tijden van grote werkloosheid. Toch gaan de sociale werkvoorzieningen verdwijnen en dat met PvdA in de regering.
Partijdemocratie
Op het congres in Leeuwarden vorig jaar april werd vrijwel unaniem een motie aangenomen die de politiek leider opriep zich in te spannen om de strafbaarstelling van illegaal uit het regeerakkoord te schrappen. Op hetzelfde congres werd uitgebreid gesproken over het rapport van de Commissie Noten over het belang van partijdemocratie binnen de PvdA.
Samsom reageerde echter op die aangenomen motie door het congres als het hoogste gezag binnen de partij met woorden: “Ik maakte een afspraak, ik gaf mijn woord en mijn woord als politiek leider staat.” Hij sprak niet over de Tweede Kamerfractie van PvdA of de partij als geheel, maar over de afspraak die hijzelf had gemaakt met Rutte en in feite ook over zijn leiderschap die hij kennelijk erg belangrijk vindt.
Op dat congres werd bovendien uitgebreid gesproken aan de hand van het rapport Van Waarde van het wetenschappelijke bureau van de partij. Van waarde betreft een project van hoop. Daarin komen thema’s aan de orde als bestaanszekerheid, arbeid, binding en verheffing. Dit van waarde-project onderzocht de vraag wat voor sociaaldemocraten van waarde is. Het Partijbestuur vervatte de inhoud van het rapport in een resolutie met daarin vier ijkpunten:
- We bestrijden de dominantie van het efficiency-denken
- We zorgen voor elkaar
- We zetten een rem op eenzijdige flexibilisering
- We democratiseren de publieke sector
Beginselen en idealen
Tot de beginselen van sociaaldemocratie behoren solidariteit en rechtvaardigheid. De sociaaldemocratie is een beweging die zich verzet tegen schending van mensenrechten, tegen armoede en tegen discriminatie. De sociaaldemocratie vervulde een leidende rol bij het negentiende eeuwse verzet tegen het ongeremde kapitalisme, bij de emancipatie van de arbeider en andere achtergestelde groepen. De sociaaldemocratie voelt zich historisch verbonden met verzorgingsstaat; zo valt te lezen in het Beginselmanifest van PvdA (PDF).
Als PvdA zijn we teveel losgeraakt van onze beginselen en idealen. We moeten trouw blijven aan onze missie en knokken voor de mensen voor wie onze partij is opgericht. Samsom beloofde bij het aantreden van dit kabinet het PvdA geluid duidelijk te laten horen. Maar hij verdedigt het kabinetsbeleid en daarmee het rechtse beleid van de VVD. Mensen op straat voelen zich in de steek gelaten door de PvdA. Als Pvda moeten perspectief en bestaanszekerheid bieden aan de mensen; juist aan de mensen die een steuntje in de rug hard nodig hebben.
Het eerlijke verhaal
Wij zouden als PvdA de bonussen van rijke bankiers aan banden leggen. Onlangs verhoogde ABN AMRO het salaris van zijn topmanagers met 20 procent ter compensatie van de verlaging van hun bonussen. De minister van financiën als grootste aandeelhouder van deze bank greep echter niet in en liet het gewoon gebeuren. De realiteit is dat één procent van de rijkste Nederlanders nu bijna een kwart van het totale vermogen van ons land bezit.
Er komen steeds meer miljonairs bij; tegelijkertijd worden de rijen bij voedselbanken langer en er komen steeds meer mensen in schuldsanering terecht. Een belangrijke missie van de PvdA met dit kabinet is het nivelleren. Daarin zijn we als PvdA helaas geheel mislukt. Ook op immateriële dossiers volgen we de rechte agenda van VVD; denk aan de afspraken met VVD over het kinderpardon. En er worden nog steeds kinderen van asielzoekers in ons land opgesloten in de cel.
Discussie
Het is nu code rood voor de PvdA. Als er niet snel iets gebeurt, is de kans groot dat nog meer mensen de partij de rug toekeren en dat met alle gevolgen van dien voor onze partij. We moeten de beginselen en idealen van sociaaldemocratie weer centraal stellen. We moeten weer in de harten van mensen.
In de discussies die we als van PvdA leden met elkaar gaan voeren zal het gaan om de vragen als: Wie zijn we als PvdA? Wat zijn onze beginselen en idealen? Wat is onze missie? Voor wie zijn we opgericht? Over dit soort fundamentele vragen gaan we met elkaar in discussie.
Uiteindelijk gaat het erom dat we als PvdA weer herkenbaar en geloofwaardig zijn de mensen op straat. Het gaat om het herstel van het vertrouwen.